Құқықтану

Узденова Ирина Джагаппаровна

Заң ғылымдарының кандидаты,аға оқытушы «Құқықтану» кафедра меңгерушісі Шымкент қаласы Мадели Қожа көшесі-137 бас ғимарат МСИ, 3 қабат, 325 каб
kaf_ur.ukgi@mail.ru

1. Мамраева А kermaral@mail.ru 87754602534

2. Балабиев К.Р. Kairat68@mail.ru 87025564428

3. Кашкынбекова У ms82uljan@mail.ru 87055773316

4. Бейдеева А beidiyeva_1975@mail.ru 87017800470

5. Каратаев Т karataev_80@mail.ru 87052484475

6. Накишев Н nyradin60@mail.ru 87054836001

7. Бейсембаева А akmeir.beysembaeva@mail.ru 87027786232

8. Байтанаев Е. eljan77@mail.ru 87053345656

9. Узденова И iuzdenova@list.ru 87015618309

10. Куралбаева Ш sholpan.kuralbaeva.81@mail.ru 87016929452

11. Каныбеков А. adilbek.kanybekov072@mail.ru 87750347272

12. Айдарбеков К Kurmanjan69@mail.ru 87016721024

13. Мухаметкалиев Н. Nurken-70@mail.ru 87027577874

14. Асильбекова Л lazathan5@mail.ru 87017401876

15. Сансызбайкызы С. saltanat-80@mail.ru 87087082781

16. Абдикеримова А gum_dek.ukgi@mail.ru 87471107005

17. Медеубек З Medeubek.z@mail.ru 87025364626

18. Сеитова Р.М. 46@mail.ru 87013478793

20. Ахмедов Э. akhmedov_51@mail.ru 87012275350

21. Абдухаимова А. altynay.yy@mail.ru 87474926432

22. Исмаилов А. Ismail-65@mail.ru 87016554423

23. Адирбаева А adirbaeva_alia1982@mail.ru 87028747695

24. Абдимажит К. karla.ab@mail.ru 87789850900

25. Отаров К. Kanat-73@mail.ru 87781015873

26. Тургараев Мухит Болатович Muxit-77@mail.ru 87087052277

Біздің институттың миссиясына сәйкес және  «Құқықтану» кафедрасы қызметінің негізгі аспектісі – «инновациялық білім беру технологияларын дамыту және жұмыс берушімен өзара әрекеттесу арқылы сапалы білім беруді қамтамасыз ету» болып табылады.

Пайымдауы: тиімді басқару жүйесін ұстана отырып және озық әдістерді, оқыту технологияларын пайдалана отырып, үздік жоғары оқу орындарының бірі болу.

Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, заңдылықты нығайту, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын неғұрлым тиімді қорғауды ұйымдастыру жағдайында заң білімі ерекше маңызға ие болады.

М. Сапарбаев институтының  «Құқықтану» кафедрасы  1994 жылы құрылған біздің жоғары оқу орнымыздың алғашқы кафедраларының бірі  және әлі күнге дейін жақсы теориялық дайындығы бар, сондай-ақ құқық саласында кең практикалық  дағдылары бар студенттерді шығарады.

Кафедраның ПОҚ және институт басшылығы осы мақсаттар мен нәтижелерге қол жеткізу үшін үлкен жұмыстар атқаруда. Мәселен, соңғы 10 жыл ішінде Шымкент қаласы мен Түркістан облысы бойынша «Құқықтану» және «Кеден ісі» мамандықтары бойынша түлектердің кәсіби дайындық сапасы бойынша біріншілікті ұстап келеді  және біздің студенттеріміздің 72 пайызы оқуын аяқтағаннан кейінгі бірінші жылы-ақ жұмысқа орналасады.

«Құқықтану»  кафедрасының білім беру қызметінің әр жылдары кафедра меңгерушілері  ғылыми және әдістемелік жағынан елеулі үлес қосты, олар: заң ғылымдарының кандидаты, доцент Слепцов Игорь Викторович (1994-1999ж.ж.); аға оқытушы Нарбекова Тамара Мамырбековна(1999 – 2009ж. ж.).

2017 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін заң ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Ирина Джагапаровна Узденова «Құқықтану»  кафедрасын басқарады.

2020-2021 оқу жылына кафедраның ПОҚ – ы 28 оқытушыны құрайды, оның ішінде ПОҚ – ның 50 пайызы ғылыми дәрежелі :  тәжірибелік, оқытушылық және ғылыми-зерттеу қызметтерінде үлкен еңбек өтілдері бар  бір заң ғылымдарының докторы, профессор Балабиев К.Р., бір PhD докторы – Абдикеримова А.А. ,  ғылым кандидаттары, доценттер-Сеитова Р.М., оның ішінде заң ғылымдарының кандидаттары, аға оқытушылар Накышов Н. Н., Бейсембаева А., Каратаев Т., Байтанаев Е., Мухаметкалиев Н. Ж., Сансызбайкызы с., Ахмедов Э. М., Исмаилов А. А., Утаров К. А., Тургараев М. Б., аға оқытушылар мен құқық магистрлері Нарбекова Т., Қаныбеков А., Мамраева А., Қашқынбекова У., Бейдиева А., Куралбаева Ш., Айдарбеков А., Асилбекова Л., Медеубек З., Абдхаимова А., Адирбаева А., Абдімәжит К., Татимова М. .

Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарына PhD докторы – Абдикеримова А.А. – гуманитарлық факультетінің деканы және құқық қорғау органдарында үлкен тәжірибесі бар, заң ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Ахмедов Э.М. ,  заң ғылымдарының кандидаты, доцент Сеитова Р. М. және басқа да оқытушылар жетекшілік етеді.

«Құқықтану»  кафедрасының  ПОҚ ғылыми қызметі  «ҚР заңнамалық базасын қамтамасыз ету процесінде мемлекеттік-құқықтық қатынастар проблемаларының теориялық-әдіснамалық талдауы» ғылыми зерттеудің бекітілген тақырыбы бойынша ғылыми зерттеу, халықаралық ғылыми-практикалық конференциялар, дөңгелек үстелдер, семинар өткізу жолымен жүргізіледі – ұтқырлық шеңберінде студенттерге дәріс оқу үшін Қазақстан мен шетелдің (Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан) көрнекті ғалымдары мен жетекші мамандарын шақыру, бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізіледі, сондай-ақ зерттеу нәтижелері бойынша жарияланған ұжымдық монографиялар бар.

Кафедраның ПОҚ алдыңғы қатарлы әдістерді, оқыту технологияларын қолдана отырып, институт пен кафедраның миссиясына сәйкес еңбек нарығында сұранысқа ие, бәсекеге қабілетті «құқық бакалаврларын» дайындайды.

Материалдық техникалық базасы (лабораторияларды көрсету, немен айналысады, суреттерін көрсету)

Криминалистикалық лабораториялар, онда студенттер түрлі зерттеу жұмыстарымен айналысады, атап айтқанда, трасологиялық, балистикалық, габитологиялық зерттеулер жүргізуді үйренеді.

Сот залы, студенттердің қатысуымен қылмыстық құқықтың, азаматтық құқықтың ерекше бөлімінің әр түрлі баптары бойынша қылмыстық, азаматтық сот процестерін, яғни рөлдік ойын түріндегі сабақтарын өткізу. Қала аумағындағы өтіліп жатқан мобильді сот отырыстарын өткізу.

Әріптестік

Кафедра Санкт-Петербург Заң институтымен профессор оқытушы құрамының және студенттердің академиялық мобильділік бойынша халықаралық әріптестік келісім-шарт, Жалал-Абад мемлекеттік университетімен профессор оқытушы құрамының және студенттердің академиялық мобильділік бойынша халықаралық әріптестік келісім-шарт жасалынды.

Тәжірибе базасы Облыстық прокуратура, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі департаменті, Оңтүстік Қазақстан облысы Әділет департаменті, Оңтүстік Қазақстан облысы Ішкі істер департаменті, Оңтүстік Қазақстан облысы нотариалдық палатасы, Оңтүстік Қазақстан облысы адвокаттық алқасы.
Мамандықтар тізімі:
«5B030100»-«Құқықтану»
«5B030400»–«Кеден ісі»
Кафедрада күндізгі, кешкі, қысқартылған және сырттай оқу түрлері бойынша білім беріледі.
Әр мамандық бойынша:
«5B030100»-«Құқықтану»
Оқу мерзімі Күндізгі оқу түрі – 4 жыл Қысқартылған оқу түрі (колледжден кейін) – 3 жыл Қысқартылған оқу түрі (жоғарғы оқу орнынан кейін) – 2 жыл Квалификациясы – «Құқықтану» бакалавры Жұмыспен қамтылу бағыты – құқық қорғау органдары, сот органдары, халыққа қызмет көрсету орталықтарында қызметтерін атқара алады.
«5В030400»-«Кеден ісі»
Оқу мерзімі Күндізгі оқу түрі – 4 жыл Қысқартылған оқу түрі (колледжден кейін) – 3 жыл Қысқартылған оқу түрі (жоғарғы оқу орнынан кейін) – 2 жыл Квалификациясы – «Кеден ісі» бакалавры. Кеден ісі мамандарын даярлаудағы мақсаты – құқық қорғау органдары, мемлекеттік кірістер органдарында.

     Әр жылдары кафедрада көптеген жоғары кәсіби мамандар жұмыс істеді, атап айтқанда аға оқытушы Васько Владимир Яковлевич (1995-2000.жыл.), КСРО МҚК бұрынғы қызметкері  Геральд  Германович Агеносов (1995-2006ж.),  адвокаттар мен мамандар: Русина Ольга Михайловна, Бакирова Жамал Абдикеримкызы, Нуржанов Талгат Бакирович, Курмашев Болат Абдикашимович, Асилбекова Лазатхан Рузиллаевна, Мамраева Акмарал Абдихалиловна, Емешова Гульнара Кожахметовна, Садуахасова Паризат Таубаевна, Мейрбеков Ергали,Саидова Малика Анваровна,   заң ғылымдарының кандидаттары- Сактаганова Индира Советовна, Нуртазин Еркинбек Кадирбекович, заң ғылымдарының докторы, профессор Мицкая Елена Владимировна.

Кафедра оқытушылары мен студенттердің академиялық ұтқырлығы бойынша Санкт-Петербург заң институтымен, сондай-ақ Жалал-Абад мемлекеттік университетімен халықаралық шарттар жасасты.

Студенттер үшін ұзақ мерзімді шарттық негізде практика базалары: облыстық прокуратура, Мемлекеттік қызмет істері департаменті, Түркістан облысының Әділет департаменті, Түркістан облысының және Шымкент қаласының Ішкі істер департаменті, Түркістан облысының Нотариаттық палатасы, Түркістан облысының Адвокаттар алқасы болып табылады.

Сонымен қатар құқықтану мамандығының студенттері » жалпы медиация курсы. Отбасылық медиация » бұл оларға оқуды бітіргеннен кейін кәсіби медиатор ретінде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Кафедра оқытушылар мен студенттердің академиялық ұтқырлығы бойынша Санкт-Петербург заң институтымен, сондай-ақ Жалал-Абад мемлекеттік университетімен халықаралық шарттар жасасты.

Студенттер үшін ұзақ мерзімді шарттық негізде практика базалары: Облыстық прокуратура, Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі департаменті, Түркістан облысының Әділет департаменті, Түркістан облысының және Шымкент қаласының Ішкі істер департаменті, Түркістан облысының Нотариаттық палатасы, Түркістан облысының Адвокаттар алқасы болып табылады.

Сонымен қатар, құқықтану мамандығының студенттері «Жалпы медиация.  Отбасылық медиация » кәсіби сертификаттау курстары өтеді,  бұл оларға өз кезегінде оқуды бітіргеннен кейін кәсіби медиатор ретінде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Кафедрада «Эрудит» студенттік клубы құрылды. Эрудит » студенттік клубының жетістіктері»:

  • 2019 жылы конституциялық құқық бойынша пәндік олимпиадада I орын (Шымкент қаласы, М. Әуезов атындағы ОҚМУ);
  • Пәндік бағыттағы олимпиада 2017 жылы I орын (Шымкент қ. ХГТУ);
  • 2017 жылы Қазақстан Республикасының конституциялық құқықтары бойынша пәндік олимпиадада II орын (Шымкент қ. АИУ);
  • 2017 жылы ҚР Сыбайлас жемқорлыққа және Мемлекеттік қызметке қарсы күрес туралы Заңдарын, іскерлік этика кодексін білуге арналған Брейн-ринг II орын (Ұйымдастырушы: Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет департаменті және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі, Оңтүстік Қазақстан облысы департаменті).

 «Эрудит» студенттік клубының мақсаты – қабілетті және талантты студенттерді Қазақстанда және шетелде студенттер арасында өткізілетін ғылыми іс-шараларға, әлеуметтік жобаларға, олимпиадаларға, пікірталастарға қатысуға тарту.

Қазіргі уақытта «6B04201»- «Құқықтану» мамандығы бойынша бітіртуші кафедра болып табылады.

Тәжірибелік сабақ – бұл Мардан Сапарбаев институтында кәсіптік оқытудың негізгі формаларының бірі, ол теорияны оқытуды практикамен байланыстырудың дидактикалық принципін, өз кезегінде, кәсіби құзыреттілік студенттеріне практикаға бағытталған оқытуды жүзеге асырады. 31.01.2020 2005 жылдың түлегі, Шымкент заңгерлер палатасының заңгері Мираметов Фурхат Ирисметұлы заңтану бөліміне шақырылды. Кездесу барысында адвокат адвокаттың құқықтық мәртебесін және адвокаттық лицензия алу ерекшеліктерін түсіндірді.

В ЮКГИ им. М.Сапарбаева кафедра «Юриспруденция» с 05 февраля по 09 февраля провела неделю Юристов. Активное участие принимали преподаватели и студенты, обучающиеся по специальности «Юриспруденция» и таможенного дела.

1 день
05.02.2018 г. Открытие в ауд.330 в 10.00 Декан гуманитарного факультета Абдикеримова А.А., Зав.каф. Узденова И.Д. ст.пр.Нарбекова Т.М. ознакомили с программой недели юриста.

2 день
06.02. В 14.40час.Круглый стол «Казакстантауелсіздігі : тарихтағылымдарыжәнеқазіргізаман» Участвовали студенты 1-3 курсы. Были зачитаны три доклада:«Казакстантауелсіздігі : тарихтағылымдарыжәнеқазіргізаман», «ҚР ПрезидентіН.Назарбаевтың 2018ж.10 қантарындағы «Төртіншіөнеркәсіптік революция жағдайындағыдамудыңжаңамүмкіндіктері» аттыЖолдауынстуденттергенасихаттаумақсатында ЮР 16-3 тобыныңстудентіӘ.Амантайжәне ЮР 17-3 тобыныңстудентіА.Әбдіжаппарорыс, ағылшынтілдеріндебаяндамажасады.Библиотека Фото Ответственный преподаватели: Куралбаева Ш.,Бейдиева А.

3 день
07.02. День самоуправления. В каждой группе назначены активные студенты, которые проводили лекционные, семинарские и занятия СРСП самостоятельно, что повысил огромный интерес к саморазвитию и совершенствованию студентов.

4 день
• 08.02. в 11.30 час.в 200 аудитории Проведена Интеллектуально-практическая игра «Юрист в деле», в которой участвовали студенты второго и третьего курсов КазыбаевАсылжан, КаримбайАльФараби,ЖанбырбаевБагжан,СирлибаевСерик.Ответственный преподаватель: Медеубек З.Т.,МамраеваА.А.Фото
• 09.02 в 14.30 в ауд. 133 проведен показательный судебный процесс. Принимали активное участие группа ЮР 16-3. КазыбаевАсылжан, КаримбайАльФараби,АмантайАсел, СактагановНуржан, Шакеев Алишер, АсиловаНазиля, ДияроваГульжайна, ТурановАйбекСорепЗангар.Рассмотрено уголовное дело «по покушению на убийство».Ответственный преподаватель: Асилбекова Л.Р. Фото

5 день
16.00 час. Закрытие недели. Награждение. Принимали участие Начальник УМО Елибаева Р.Д. зав.каф. Узденова И.Д., Ст.преподавателиБейсембаеваА.О.,Сейтова Р.М.,Нарбекова Т.М.,Мамраева А.,Асилбекова Л.Р.,Куралбаева Ш.,Медеубек З.Т.,Бейдиева А.Н.,Кашкынбекова У. Фото

К 75-летию Южно-Казахстанского государственного университета им. М. Ауэзова студентка Южной Региональной научно-практической конференции молодых ученых «роль и место молодежи в формировании человеческого капитала в условиях Четвертой промышленной революции » студентка ЮК 17-5 группы Мейрамбек Майя научный руководитель магистр права Куралбаева Шолпан Умуралиевна дата проведения: 19.10.2018 г.

❗❗❗❗❗❗❗❗❗❗❗❗〰️Кафедра юриспруденции заключила договор меморандум по прохождению практики с обл. Прокуратурой Туркестанской области #msiMARDANSAPARBAEVINSTITUT

Ярмарка вакансий для выпускников «Mолодежь –основа будущего Казахстана», организованная кафедрой правоведения института Мардана Сапарбаева, прошла в актовом зале Института. Мероприятие посетили профессиональные юристы и сотрудники правоохранительных органов. Приглашенные гости: Кушенов Адильбек Жанибекович-заместитель руководителя Администратора судов по городу Шымкент. Буралхиев Айдар Тынаевич-начальник отдела ювенальной полиции Местной полицейской службы г. Шымкент, полковник полиции Мырзагалиев Серик Бахтиярович-руководитель компании «таможня». Оразкулова Нурбала Алтынкановна-юрист, профессиональный медиатор, тренер медиаторов. Дуйсенбекова Майра Турсыналиевна-руководитель управления юстиции Абайского района города Шымкент. Амалбеков Абзал – частный судебный исполнитель Региональной палаты частных судебных исполнителей. Олжабаев Олжас – частный судебный исполнитель Региональной палаты частных судебных исполнителей. Мейркулов Акжан Сакенович-сотрудник прокуратуры Енбекшинского района города Шымкент Тыныбеков Берик Еркинбекович-председатель Сайрамского районного суда Ауэлбеков Женис Исаевич-г. Шымкент Начальник отдела миграционной службы Управления полиции Аль-Фараби, капитан полиции. Гости ознакомились с резюме каждого выпускника и предложили выпускникам вакансии. Из числа выпускников студентка 15-1 группы ЮК, студентка 15-2 группы Юк, получившая квалификацию в ходе многоборья-практики, была представлена на мероприятии презентацией и видеороликом.
08.04.2019ж. 200 аудиторияда сағат 11.30.-да «Құқықтану» мамандығының оқытушылары, құқық магистрлері Куралбаева Ш., Абдімәжит Қ. Юк 18-1,2,4,5 топтарымен «ҚР Конституциялық құқығы» пәні бойынша «Қазақстан Республикасының Президентінің, Парламентінің, Үкіметінің, Конституциялық Кеңестің құқықтық мәртебесі» атты тақырыпта пәндік олимпиадаға
Мардан Сапарбаев институты, «Құқықтану» кафедрасының апталығы. 10.04.19 ж. №133 сот мәжілісі залында Юк 16-1,2 топтарымен «Азаматтық іс жүргізу практикумы» пәнінен «Әкелік құқығын шектеу» тақырыбы бойынша ашық сот процесі өтілді.(Іскерлік ойын). Сабақты өткізген аға оқытушы Нарбекова Т.М., оқытушы Бейдиева А.Н.
12.04.2019 г. в преддверии 1150-летия со дня рождения Абу Насира Аль-Фараби, всемирно известного мыслителя, философа, социолога, математика, физика, астронома, ботаника, лингвиста, логика, музыканта, Абу Насыра Аль-Фараби с участием студентов групп Юк 18-1,2,4,5 и Юр 18-3 и преподавателей кафедры А.Абдухаимовой, У.Кашкынбековой и З.Медеубек состоялся круглый стол на тему «Справедливость – духовный стержень человека». Целью проведения данного мероприятия состояли в том, чтобы студенты ознакомились с мыслями, учением и трудами великого мыслителя.
12.04.2019 жылы сағат 11.30-да № 330 аудиторияда «Құқықтану» кафедрасының аға оқытушысы А.А.Адирбаева және оқытушы Р.Л.Асильбекованың « Отбасы құқығы» пәнінен «Тәуке ханның Жеті жарғысы» тақырып бойынша іскерлік ойын әдісімен семинар сабағын ЮК 16-1,2 топ студенттерімен өткізілетін ашық сабағына

30.04.2019ж. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті «Заңтану және халықаралық қатынастар» факультеті «Мемлекет және құқық теориясы» кафедрасының ұйымдастыруымен 2019 «Жастар Жылы» аясында жастардың әлеуметтік белсенділігін және мамандыққа қызығушылығын арттыру мақсатында «Қазақстан Республикасының Конституциясы – Негізгі ата заңымыз және мемлекет пен азаматтық қоғам дамуының негізгі бастауы» атты тақырыпта Қазақстан Республикасы Конституциялық құқығы пәнінен –қалалық пәндік олимпиадаға қатысқаны үшін «Мардан қырандары» тобы М.Әуезов атындағы ОҚМУ ректоры ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор Д.П.Қожамжарованың I – дәрежелі дипломымен марапатталды. Қатысқандар Юк 18-1,2 топтарының студенттері Мекенбай Нүрпейс, Алтынбек Альбина, Оңғаров Бекзат, Әшірова Аружан, Темірхан Ақжарқын. Ғылыми жетекшісі Куралбаева Шолпан Умуралиевна. Кафедра бойынша студенттердің ғылыми жұмысына жауапты Кашқынбекова Ұлжан Нұрлыханқызы.

30.04.2019ж. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті «Заңтану және халықаралық қатынастар» факультеті «Мемлекет және құқық теориясы» кафедрасының ұйымдастыруымен 2019 «Жастар Жылы» аясында жастардың әлеуметтік белсенділігін және мамандыққа қызығушылығын арттыру мақсатында «Қазақстан Республикасының Конституциясы – Негізгі ата заңымыз және мемлекет пен азаматтық қоғам дамуының негізгі бастауы» атты тақырыпта Қазақстан Республикасы Конституциялық құқығы пәнінен –қалалық пәндік олимпиадаға қатысқаны үшін «Мардан

қырандары» тобы М.Әуезов атындағы ОҚМУ ректоры ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор Д.П.Қожамжарованың I – дәрежелі дипломымен марапатталды. Қатысқандар Юк 18-1,2 топтарының студенттері Мекенбай Нүрпейс, Алтынбек Альбина, Оңғаров Бекзат, Әшірова Аружан, Темірхан Ақжарқын. Ғылыми жетекшісі Куралбаева Шолпан Умуралиевна. Кафедра бойынша студенттердің ғылыми жұмысына жауапты Кашқынбекова Ұлжан Нұрлыханқызы.

Волонтерлер жылына орай институмыздың «Құқықтану» кафедрасының студенттері ҚР ІІМ Шымкент қаласының  төтенше жағдайлар департаментінің арнайы курсынан  өтіп, сертификаттар берілді.  

02.12.2020 ж. » Мир Олимпиад » олимпиадалар мен конкурстарының порталында өткізілетін құқық саласының пәндері бойынша Бүкілресейлік олимпиадада «Құқықтану» кафедрасының студенттері жүлделі орындарды иеленді.

«Құқықтану»  кафедрасының профессор-оқытушы құрамы және   Республикалық Медиаторлар Ассоциациясының кәсіби медиаторы Оразкулова Нұрбала Алтынқанқызының ұйымдастыруымен 29.01.2021 жылы «ҚР Медиация туралы» Заңының 10 жылдығына орай «Медиация негіздері» тақырыбында семинар-тренинг өткізілді. Тренингке Мардан Сапарбаев институтының  және Шымкент қаласының басқа да ЖОО студенттері қатысты. Семинар соңында тренингке қатысқан студенттерге сертификаттар берілді.